Tất cả các bậc cha mẹ đều mong muốn mang đến những điều tốt đẹp nhất cho con cái của mình. Tuy nhiên, một số người làm cha làm mẹ lại mắc phải sai lầm trong quá trình chăm nuôi dạy con cái, để lại hậu quả cho sự phát triển sau này của con trẻ. Nhiều cặp đôi cha mẹ Việt mắc sai lầm khi giáo dục con cái nhưng không phải ai cũng nhận thức được những sai lầm này. Hãy chú ý đến cách nuôi dạy con cái, để không hủy hoại tương lai của chúng! Sau đây là những sai lầm phổ biến của cha mẹ Việt trong việc nuôi dạy con cái.
Sai lầm trong cư xử khi người khác mắc lỗi
Khi nhìn thấy người khác mắc lỗi (vợ chồng, ông bà, cô bác giúp việc…), chúng ta thể hiện thái độ gì? Miệt thị? Chì chiết? Mắng mỏ? Chê bai?
Lỗi sai thì ai cũng mắc cả. Nhưng cách cha mẹ đối xử với lỗi sai của người khác sẽ dạy con 1 suy nghĩ rằng: “Liệu mình có nên để cho bố mẹ biết rằng mình mắc lỗi hay không? Nếu mình mắc lỗi, liệu bố mẹ có đay nghiến, mắng mỏ và chì chiết mình như thế hay không?” (Nếu có, chắc nên che giấu luôn thì hơn).
Sai lầm khi chính bản thân mắc lỗi
Khi con mắc lỗi, người lớn thường nói gì? “Đi khoanh tay lại và xin lỗi ngay lập tức!”; “Đi úp mặt vào tường và hối lỗi đi!”, “Biết mình sai ở đâu chưa? Lần sau còn tái phạm nữa hay không?”.
Khi người lớn mắc lỗi, chúng ta thường làm gì? Lẳng lặng thu dọn hiện trường hoặc tìm cách sữa lỗi trong im lìm, thầm mong đừng ai phát hiện? Tìm lí do “bởi, vì, thì, là, mà, tại…” để biện minh cho lỗi sai, chỉ với mục đích chứng minh rằng “Lỗi này không phải do tôi, mà là do khách quan” mà thôi.
Hoặc tệ nhất là: “Con đừng nói với ai là bố / mẹ lỡ làm vậy nha”.
Việc lắng nghe con cái
Trong sinh hoạt hằng ngày, chúng ta có: Thật sự lắng nghe người khác nói chuyện với 100% sự chú ý không? Buông tay rời mắt khỏi điện thoại khi trò chuyện với người khác không?
Để cho người khác nói hết câu trọn ý rồi chúng ta mới nói điều mình cần nói; hay người khác nói nửa câu chưa dứt lời thì chúng ta xen ngang? “Biết rồi im đi nghe nè..”. Có thể hiện sự tôn trọng người khác; dù cho họ có suy nghĩ và ý kiến bất đồng với mình. Hay khăng khăng “bạn sai rồi, tôi mới đúng” và bắt người khác phải theo ý mình? Nói năng có lịch sự, đúng phép với tông giọng nhẹ nhàng; đầy đủ chủ ngữ vị ngữ, tôn kính trên dưới trước sau hay không?
Nếu có thực hiện đầy đủ hết, thì khi đó mới có thể mong đợi con biết cách: lễ phép, nói năng lịch sự, tôn trọng người lớn, không nói leo ngắt lời, và biết cách cư xử hợp tác được.
Phương thức thể hiện sự tức giận
Sai lầm của cha mẹ
Bản thân cha mẹ mỗi khi bực tức, thường làm gì? Có lẽ là: than phiền, nhăn nhó, đá thúng đụng nia, la hét, đập bàn ghế, ném đồ đạc… thậm chí có thể “giận cá chém thớt” lên con cái, vợ chồng, cô bác giúp việc.
Vấn đề nằm ở chỗ, chúng ta cho rằng vì chúng ta là người lớn, đi làm và kiếm ra tiền, có quyền hành trong nhà, nên chúng ta có quyền được bực bội và thể hiện cơn bực tức (!?!).
Cảm xúc bực tức là một cảm xúc bình thường. Ai cũng có quyền bực tức. Con trẻ cũng có lúc bực tức vì những lí do vô cùng là trẻ con. Nhưng người lớn chúng ta thường không muốn thừa nhận cảm xúc bực tức của con, và rất thường xuyên phủ nhận cảm xúc của con bằng cách nói: “Có cái gì ghê gớm đâu?”/ “Con bình tĩnh lại đi được không?”/ “Con có thôi ngay đi không, liệu hồn..”.
Tình hình thực tế
Thực tế là: trẻ con chưa có đủ khả năng ngôn ngữ và nhận thức để hiểu rõ tường tận mình đang cảm thấy như thế nào, và vì sao mình lại cảm thấy như vậy. Và con lại càng chưa có khả năng để nói ra một cách điềm tĩnh: “Mẹ ơi con cảm thấy tức quá vì em nó cứ giành đồ chơi của con”.
Khi đó, hành vi chính là một loại ngôn ngữ để con diễn đạt ra ngoài cảm xúc mà con đang cảm thấy bên trong. Và con cần phải học và điều chỉnh hành vi trong quá trình lớn lên. Vậy, con sẽ nhìn vào ai và học từ đâu cách thể hiện cảm xúc bực tức một cách phù hợp?
Cha mẹ cho dù có nỗ lực giảng dạy, lý thuyết, chỉ bảo rằng: “Con phải thế này…”, “Con phải thế kia…”. Mà nếu thực tế trong sinh hoạt hàng ngày cha mẹ ông bà lại không thực hiện; đúng như những gì mình đã nói để dạy con. Thì xác suất là câu mắng mỏ này: “Nói bao nhiêu lần mà sao không nghe” sẽ không thể thuyên giảm.
Sai lầm khi so sánh con với người khác
Trong thực tế, rất nhiều bố mẹ hay so sánh con mình với con người khác; thường dùng những câu đại loại như: “sao con đạt điểm thấp thế, bạn A được những 10 điểm cơ đấy” hoặc “bạn B ngoan thế mà con lại hư vậy…”, “con làm mẹ/bố phát điên lên ấy. Con nhà người ta vừa học giỏi lại biết thương yêu bố mẹ còn con thì….”.
Điều này sẽ dẫn đến việc tạo ra khoảng cách giữa bố mẹ và con cái. Không một đứa trẻ nào muốn mình bị đem ra so sánh với đứa trẻ khác, nhất là lại kém hơn. Mỗi bé có những khả năng, điểm mạnh, điểm yếu riêng. Hãy nhìn nhận những điểm tốt và giúp con phát triển chúng thay vì so sánh.
Chẳng ai muốn con mình trở thành kẻ thất bại nhưng một số người lại đặt ra kỳ vọng quá cao. Những kỳ vọng sẽ thúc đẩy trẻ có động lực và thể hiện tốt hơn, nhưng nếu mục tiêu không thực tế, trẻ có thể mắc các chứng rối loạn như mất ngủ, giận dữ, mệt mỏi hoặc lo lắng.